Olga Tokarczuk: noblistka z Wrocławia
Olga Tokarczuk jest laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018. To pierwsza noblistka związana z Wrocławiem w powojennej historii miasta.
Werdykt Akademii Szwedzkiej, która przyznaje wyróżnienie ogłoszono 10 października 2019 roku. W uzasadnieniu stwierdzono, że Tokarczuk zostaje nagrodzona za "narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako formę życia".
- Literacka Nagroda Nobla! Radość i wzruszenie odebrały mi mowę. Ogromnie dziękuję za wszystkie gratulacje! – pisała Olga Tokarczuk w chwilę po informacji o przyznanym wyróżnieniu.
Uroczystość wręczenia Nagrody Nobla przez króla Szwecji Karola Gustawa, fot. NobelPrize AB,fot. A.Mahmoud
To druga Polka – po Wisławie Szymborskiej (Nobel literacki w 1996 r.), a pierwsza powieściopisarka uhonorowaną najważniejszą nagrodą literacką na świecie.
- To wielki dzień dla Wrocławia – komentował Jacek Sutryk, prezydent miasta, tuż po komunikacie Akademii Szwedzkiej.
Pisarka urodziła się w 1962 roku w Sulechowie, studiowała psychologię w Warszawie, pracowała jako psychoterapeutka w poradni w Wałbrzychu. Od wielu lat czas dzieli między Wrocław a Krajanów koło Nowej Rudy, gdzie ma dom. Jest pierwszą osobą związaną z Wrocławiem, która po 1945 r. dołączyła do grona laureatów Nagrody Nobla.
Mowa noblowska: Czuły narrator
Mowę noblowską, czyli tradycyjne wystąpienie laureata jeszcze przed odebraniem medalu, Olga Tokarczuk wygłosiła w sobotę, 7 grudnia 2019 roku, w Sztokholmie. Pisarka przemawiała po polsku, swój wykład zatytułowała "Czuły narrator". Klamrą spinającą całe przemówienie było słowo "czułość". – Literatura jest zbudowana na czułości wobec każdego innego od nas bytu – podkreślała.
Tokarczuk pisarka zwróciła uwagę, że brakuje nam nowych sposobów opowiadania o świecie. Mówiła o śmierci świata, której nie zauważamy, zaniku duchowości. Podkreślała znaczenie czułości jako najbardziej wyrafinowanego sposobu ludzkiej komunikacji.
O wystąpieniu Polki z uznaniem pisały główne szwedzkie dzienniki – "Svenska Dagbladet" i "Dagens Nyheter" (w drugim z tytułów przedrukowano zresztą tekst całego przemówienia pisarki w przekładzie Jana Henrika Swahna, który wcześniej przetłumaczył książki Olgi Tokarczuk na język szwedzki).
Posłuchaj wykładu Olgi Tokarczuk
10 grudnia 2019 roku Olga Tokarczuk odebrała z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa złoty medal i dyplom, w ten sposób oficjalnie została laureatką literackiej Nagrody Nobla za 2018 rok.
Zobacz relację z ceremonii (wręczenie nagrody Polce od 59 minuty)
Po uroczystości laureaci wzięli udział w uroczystym przyjęciu, w którym uczestniczył także król Szwecji Karol XVI Gustaw.
Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy. Olga Tokarczuk otrzymała 9 mln koron szwedzkich, czyli ok. 3,6 mln zł – informował serwis TVN24.
Powieści i inne utwory noblistki (wybór):
- Podróż ludzi Księgi (1993)
- E. (1995)
- Prawiek i inne czasy (1996)
- Zbiór opowiadań (1997)
- Dom dzienny, dom nocny (1998)
- Gra na wielu bębenkach. Zbiór opowiadań (2001)
- Ostatnie historie. Zbiór opowiadań (2004)
- Anna In w grobowcach świata (2006)
- Bieguni (2007)
- Prowadź swój pług przez kości umarłych (2007)
- Moment niedźwiedzia. Zbiór esejów (2011)
- Księgi Jakubowe (2014)
- Opowiadania bizarne (2018)
- Czuły narrator. Zbiór esejów (2020)
Olga Tokarczuk dwukrotnie otrzymała Nagrodę Literacką Nike, jest także laureatką Paszportu Polityki. W 2018 r. odebrała Międzynarodową Nagrodę Bookera (jedno z najważniejszych wyróżnień literackich na świecie) za powieść "Bieguni" w tłumaczeniu Jennifer Croft.
Powitanie Olgi Tokarczuk we Wrocławiu
Tłumy czytelników i wielbicieli czekały 20 grudnia 2019 r. na pisarkę, zarówno w Narodowym Forum Muzyki, jak i przed telebimem na placu Wolności.
Laureatkę literackiej Nagrody Nobla i Honorową Obywatelkę Wrocławia przywitał prezydent miasta Jacek Sutryk przypominając, że pisarka wraca do domu, do miasta, które który był też domem dla Tadeusza Różewicza, Rafała Wojaczka, Tymoteusza Karpowicza. Przywołał uroczystość z czerwca 2019 roku, podczas której pisarka odebrała w Ratuszu tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia.
Jacek Sutryk mówił: - Odbierając honorowe obywatelstwo Wrocławia, mówiłaś Olgo tak: "To miasto po wojnie zostało ufundowane na wielkim historycznym paradoksie: obwołane twierdzą i skazane na zagładę przez swoich niemieckich obrońców, zostało z miłością odbudowane rękami przybyszów, imigrantów, nowych osiedleńców". Powtórzmy: z miłością. Słuchałem cię wtedy, czytałem później te słowa wielokrotnie. Uświadomiłem sobie, że ja też tak widzę i rozumiem nasze miasto. Jako ufundowane na miłości. I choć proces powojennej odbudowy jest już na ukończeniu, to Wrocław nie będzie przecież miastem skończonym i zamkniętym. Będziemy je wznosić dalej, wierzę, że wspólnie, niezależnie od politycznych różnic.
Fundacja Olgi Tokarczuk
W październiku 2020 powołano Fundację Olgi Tokarczuk. Jej siedzibą jest willa przy ul. Krzyckiej 29, w której do lat 70. mieszkali Maria i Tymoteusz Karpowiczowie, i którą miasto użycza fundacji. Zgodnie z życzeniem poety, prozaika i dramaturga, będzie miejscem pracy literatów, spotkań z czytelnikami.
Fundacja w zadaniach ma wpisane działalność kulturalną i artystyczną, projekty ekologiczne, na rzecz równego traktowania oraz wsparcie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
W działaniach fundacji istotne są sprawy kobiet. – Jestem pisarką i literatura jest moim naturalnym żywiołem, ale są takie sfery życia, które zwracają moją uwagę, nie jako pisarki i noblistki, ale Olgi Tokarczuk. To przede wszystkim kobiety, ich talenty, ich życia, ale i wykluczenie z różnych sfer, ale i ten czas, kiedy kobiety są dziewczynkami, projektują swoje życie – mówi Olga Tokarczuk.
Spotkanie z Olgą Tokarczuk dotyczące powołania fundacji jej imienia, fot. T.Holod
Wyjątkowo ważne są także prawa zwierząt. – Fundacja będzie się mogła swobodnie rozwiązać i wszyscy rozejdziemy się do domów, kiedy uda się w przyszłości doprowadzić do tego, że prawa zwierząt znajdą się w konstytucji tego kraju, ale i innych krajów. W tym kierunku będziemy działać, pamiętając o starej maksymie Gandhiego, który mówił, że każda idea na początku budzi oburzenie, potem śmiech, a w końcu zostaje uznana za oczywistość – dodaje noblistka.
Zobacz także:
Strona Fundacji Olgi Tokarczuk
materiały źródłowe: serwis Nobel Prize, Onet.pl,TVn24.pl

Tomasz Wysocki