Olga Tokarczuk: noblistka z Wrocławia

Werdykt Akademii Szwedzkiej, która przyznaje wyróżnienie ogłoszono 10 października 2019 roku. W uzasadnieniu stwierdzono, że Tokarczuk zostaje nagrodzona za "narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic, jako formę życia".

- Literacka Nagroda Nobla! Radość i wzruszenie odebrały mi mowę. Ogromnie dziękuję za wszystkie gratulacje! – pisała Olga Tokarczuk w chwilę po informacji o przyznanym wyróżnieniu.

Uroczystość wręczenia Nagrody Nobla przez króla Szwecji Karola Gustawa, fot. NobelPrize AB,fot. A.Mahmoud

To druga Polka – po Wisławie Szymborskiej (Nobel literacki w 1996 r.), a pierwsza powieściopisarka uhonorowaną najważniejszą nagrodą literacką na świecie.

- To wielki dzień dla Wrocławia – komentował Jacek Sutryk, prezydent miasta, tuż po komunikacie Akademii Szwedzkiej.

Wrocławscy nobliści

Pisarka urodziła się w 1962 roku w Sulechowie, studiowała psychologię w Warszawie, pracowała jako psychoterapeutka w poradni w Wałbrzychu. Od wielu lat czas dzieli między Wrocław a Krajanów koło Nowej Rudy, gdzie ma dom. Jest pierwszą osobą związaną z Wrocławiem, która po 1945 r. dołączyła do grona laureatów Nagrody Nobla.

Mowa noblowska: Czuły narrator

Mowę noblowską, czyli tradycyjne wystąpienie laureata jeszcze przed odebraniem medalu, Olga Tokarczuk wygłosiła w sobotę, 7 grudnia 2019 roku, w Sztokholmie. Pisarka przemawiała po polsku, swój wykład zatytułowała "Czuły narrator". Klamrą spinającą całe przemówienie było słowo "czułość". – Literatura jest zbudowana na czułości wobec każdego innego od nas bytu – podkreślała.

Tokarczuk pisarka zwróciła uwagę, że brakuje nam nowych sposobów opowiadania o świecie. Mówiła o śmierci świata, której nie zauważamy, zaniku duchowości. Podkreślała znaczenie czułości jako najbardziej wyrafinowanego sposobu ludzkiej komunikacji.

O wystąpieniu Polki z uznaniem pisały główne szwedzkie dzienniki – "Svenska Dagbladet" i "Dagens Nyheter" (w drugim z tytułów przedrukowano zresztą tekst całego przemówienia pisarki w przekładzie Jana Henrika Swahna, który wcześniej przetłumaczył książki Olgi Tokarczuk na język szwedzki).

Posłuchaj wykładu Olgi Tokarczuk

10 grudnia 2019 roku Olga Tokarczuk odebrała z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa złoty medal i dyplom, w ten sposób oficjalnie została laureatką literackiej Nagrody Nobla za 2018 rok.

Zobacz relację z ceremonii (wręczenie nagrody Polce od 59 minuty)

Po uroczystości laureaci wzięli udział w uroczystym przyjęciu, w którym uczestniczył także król Szwecji Karol XVI Gustaw.

Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy. Olga Tokarczuk otrzymała 9 mln koron szwedzkich, czyli ok. 3,6 mln zł – informował serwis TVN24.

Powieści i inne utwory noblistki (wybór):

• Podróż ludzi Księgi (1993)
• E. (1995)
• Prawiek i inne czasy (1996)
• Zbiór opowiadań (1997)
• Dom dzienny, dom nocny (1998)
• Gra na wielu bębenkach. Zbiór opowiadań (2001)
• Ostatnie historie. Zbiór opowiadań (2004)
• Anna In w grobowcach świata (2006)
• Bieguni (2007)
• Prowadź swój pług przez kości umarłych (2007)
• Moment niedźwiedzia. Zbiór esejów (2011)
• Księgi Jakubowe (2014)
• Opowiadania bizarne (2018)
• Czuły narrator. Zbiór esejów (2020)

Olga Tokarczuk dwukrotnie otrzymała Nagrodę Literacką Nike, jest także laureatką Paszportu Polityki. W 2018 r. odebrała Międzynarodową Nagrodę Bookera (jedno z najważniejszych wyróżnień literackich na świecie) za powieść "Bieguni" w tłumaczeniu Jennifer Croft.

Powitanie Olgi Tokarczuk we Wrocławiu

Tłumy czytelników i wielbicieli czekały 20 grudnia 2019 r. na pisarkę, zarówno w Narodowym Forum Muzyki, jak i przed telebimem na placu Wolności.

Laureatkę literackiej Nagrody Nobla i Honorową Obywatelkę Wrocławia przywitał prezydent miasta Jacek Sutryk przypominając, że pisarka wraca do domu, do miasta, które który był też domem dla Tadeusza Różewicza, Rafała Wojaczka, Tymoteusza Karpowicza. Przywołał uroczystość z czerwca 2019 roku, podczas której pisarka odebrała w Ratuszu tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia.

Jacek Sutryk mówił: - Odbierając honorowe obywatelstwo Wrocławia, mówiłaś Olgo tak: "To miasto po wojnie zostało ufundowane na wielkim historycznym paradoksie: obwołane twierdzą i skazane na zagładę przez swoich niemieckich obrońców, zostało z miłością odbudowane rękami przybyszów, imigrantów, nowych osiedleńców". Powtórzmy: z miłością. Słuchałem cię wtedy, czytałem później te słowa wielokrotnie. Uświadomiłem sobie, że ja też tak widzę i rozumiem nasze miasto. Jako ufundowane na miłości. I choć proces powojennej odbudowy jest już na ukończeniu, to Wrocław nie będzie przecież miastem skończonym i zamkniętym. Będziemy je wznosić dalej, wierzę, że wspólnie, niezależnie od politycznych różnic.

Fundacja Olgi Tokarczuk

W październiku 2020 powołano Fundację Olgi Tokarczuk. Jej siedzibą jest willa przy ul. Krzyckiej 29, w której do lat 70. mieszkali Maria i Tymoteusz Karpowiczowie, i którą miasto użycza fundacji. Zgodnie z życzeniem poety, prozaika i dramaturga, będzie miejscem pracy literatów, spotkań z czytelnikami.

Fundacja w zadaniach ma wpisane działalność kulturalną i artystyczną, projekty ekologiczne, na rzecz równego traktowania oraz wsparcie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

W działaniach fundacji istotne są sprawy kobiet. – Jestem pisarką i literatura jest moim naturalnym żywiołem, ale są takie sfery życia, które zwracają moją uwagę, nie jako pisarki i noblistki, ale Olgi Tokarczuk. To przede wszystkim kobiety, ich talenty, ich życia, ale i wykluczenie z różnych sfer, ale i ten czas, kiedy kobiety są dziewczynkami, projektują swoje życie – mówi Olga Tokarczuk.

Spotkanie z Olgą Tokarczuk dotyczące powołania fundacji jej imienia, fot. T.Holod

Wyjątkowo ważne są także prawa zwierząt. – Fundacja będzie się mogła swobodnie rozwiązać i wszyscy rozejdziemy się do domów, kiedy uda się w przyszłości doprowadzić do tego, że prawa zwierząt znajdą się w konstytucji tego kraju, ale i innych krajów. W tym kierunku będziemy działać, pamiętając o starej maksymie Gandhiego, który mówił, że każda idea na początku budzi oburzenie, potem śmiech, a w końcu zostaje uznana za oczywistość – dodaje noblistka.

Zobacz także:

Strona Fundacji Olgi Tokarczuk

materiały źródłowe: serwis Nobel Prize, Onet.pl,TVn24.pl