Zanim nastał Wrocław…

Data aktualizacji: 2017-11-22

Dawno, dawno temu, w odległej przeszłości, kiedy upływ czasu nie był jeszcze tak dużym problemem, na miejscu dzisiejszego Wrocławia… No właśnie.

Karty historii pod tym względem nie rozstrzygają jednoznacznie dokładnie ani czasu, w którym człowiek osiedlił się na tych ziemiach, ani tego, o kogo dokładnie chodziło.

Pierwsza połowa X wieku i znajdujący się na tych ziemiach gród otrzymał najprawdopodobniej imię Wratysława. Był to czas panowania państwa czeskiego. Ale w tym przypadku mówimy jednak o wieku X. Co działo tu wcześniej? Czy to rzeczywiście Ślężanie postawili gród, ale w wieku nie X a VI? Doprecyzujmy - mówimy rzecz jasna o Ostrowie Tumskim.

 

Historia Ostrowa Tumskiego

W oparciu o badania archeologiczne i architektoniczne prowadzone przez archeologa Edmunda Małachowicza, datowanie początków najstarszych obwarowań na Ostrowie Tumskim przypada właśnie na wiek X. Ale badacz ten zaakceptował także ustalenia Józefa Kaźmierczyka (innego badacza Katedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego) który założył obecność starszego, przedgrodowego osadnictwa na terenie wyspy już od VII-VIII w.

Ale że sprawa do dziś pozostaje niejednoznaczna, dotychczasowy stan wiedzy na temat konstrukcji obronnych Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu i powstania w tym miejscu wcześniej grodu, zaowocował oczywiście powstaniem kilkunastu różnych koncepcji. Nie wykluczają się one oczywiście wzajemnie i w większości traktują właśnie wiek X jako moment przełomowy w historii “Wortizlava". Sam gród założył najprawdopodobniej czeski książe Wratysła, który panował w latach 915-921.

No dobrze, mamy zatem wiek X, wcześniej VII lub VIII. A czy coś działo na tych ziemiach wcześniej? Czy historia sięga jeszcze bardziej odległych czasów? Oczywiście, że tak. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Starego Miasta pochodzą z okresu wpływów rzymskich. W warstwie humusu pierwotnego w wykopach przy ul. św. Marii Magdaleny 3 (Wiśniewski 1994), Kiełbaśniczej 21/22 i w kościele św. Krzysztofa (Bresch – Buśko 1998) odkryto pojedyncze fragmenty naczyń, poświadczające incydentalną penetrację tego terenu .

Powstały w wieku X gród na Ostrowie Tumskim, stanowi centrum gospodarcze i administracyjne Wrocławia do końca XII stulecia. W tym bowiem momencie, zgodnie z procesami obejmującymi szerokie obszary Europy Środkowej, we Wrocławiu kształtuje się ośrodek wczesnomiejski. Prócz Ostrowa Tumskiego w skład tej aglomeracji wchodzą siedziby możnowładców na Ołbinie, osada walońska, osada żydowska oraz osada rzemieślniczo-targowa na lewym brzegu Odry.

 

O Odrze słów kilka

Skupiliśmy się na centralnych miejscach Wrocławia (Ostrów Tumski, okolice rynku). A co z pozostałymi terenami? Czy w innych częściach dzisiejszego Wrocławia również tliło się życie? Oczywiście. Analiza kolejnych tomów literatury wynosi nas daleko poza granice dzisiejszego centrum. Szczególnie, jeśli dotkniemy równie pasjonującej kwestii Odry i Wrocławskiego Węzła Wodnego. Chyba na co dzień nie zdajemy sobie sprawy, jak jest to długa i pasjonująca historia.

Otóż Pierwsze antropogeniczne przekształcenia WWW miały zapewne miejsce w okresie od 1400-1300 lat p.n.e., kiedy to powstawały pierwsze osady na brzegach dolin Odry (Oporów, Gądów, Krzyki). Zaczynała funkcjonować wymiana handlowa surowców mineralnych (miedzi i brązu) oraz bursztynu. Z tym ostatnim towarem związana jest jedna z pierwszych przepraw WWW między lewym brzegiem a obecną wyspą Piaskową i wyspami Młyńskimi, będąca elementem słynnego szlaku bursztynowego.

Za prawidłową datę zapoczątkowania powstawania Wrocławskiego Węzła Wodnego należy uznać założenie wspomnianego wcześniej grodu na Ostrowie Tumskim, kiedy to wykonano pierwsze prace nad przeobrażeniem koryta, mające na celu poprawę bezpieczeństwa grodu (obwałowania i podpiętrzania stanu wody w korycie – prawdopodobnie chodziło o ochronę przed najeźdźcami). Powstało to, gdzieś pomiędzy V a X wiekiem (autorzy nie są zgodni, co do konkretnej daty).

Poruszone wyżej kwestie są jedynie wierzchołkiem góry lodowej. Historia Wrocławia to setki tomów pasjonującej lektury, która jak widać, sięga czasów o wiele bardziej odległych, niż większości z nas może się wydawać. Jest to także jeden z powodów, dla których to miasto jest tak wyjątkowe.

 

1 A.Limisiewicz, A.Pankiewicz, Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015 r.,

2 Buśko, Archeologia lokacyjnego Wrocławia,

3 Buśko, Archeologia lokacyjnego Wrocławia,

4 Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego, Wrocław, 2007.