Wyrusz śladami wrocławskich Żydów

Kantor Dawid, syn Sar Szaloma zmarł w sierpniu 1203 roku. Płyta z jego grobu znajduje się obecnie w Muzeum Miejskim Wrocławia w Pałacu Królewskim.

W ponad osiemset letniej historii wrocławskich Żydów są okresy harmonijnego współżycia i chwile tragiczne. W XIII wieku wyznawcy judaizmu znajdowali się pod opieką książąt wrocławskich, którzy gwarantowali bezpieczeństwo osób i mienia oraz nienaruszalność nekropolii. W 1453 r. do Wrocławia przybył franciszkański kaznodzieja Jan Kapistran. Oskarżył Żydów o świętokradztwo - w efekcie 41 Żydów spalono, a pozostałych pozbawiono majątku i wygnano z miasta.

Dwa lata później Władysław Jagiellończyk zakazał Żydom osiedlania się w stolicy Dolnego Śląska. Dopiero edykt emancypacyjny w 1812 roku zrównał prawa wyznawców judaizmu i innych mieszkańców Prus. XIX wiek to „złoty okres” w historii wrocławskich Żydów. Powstaje wiele instytucji, firm, przedsiębiorstw, banków. Wrocławianie pochodzenia żydowskiego należą do elity społecznej, byli wśród nich profesorowie, lekarze, adwokaci, bankierzy, urzędnicy. To z tego okresu pochodzi najwięcej obiektów i miejsc, które zachowały się do dzisiaj. Warto poznać ich historię, bo dzisiaj rzadko wspomina się o ich pochodzeniu.

Synagoga pod Białym Bocianem, ul. Włodkowica

Synagogę wybudowano na działce przy ul. Antoniego, na której wcześniej stała gospoda „Pod Białym Bocianem”, po niej świątynia „odziedziczyła” nazwę. Pierwsze nabożeństwo odbyło się 10 kwietnia 1829 r.

Podczas Nocy Kryształowej 9 listopada 1938 r., ze względu na bliskie sąsiedztwo innych budynków, synagogi nie podpalono. Hitlerowcy wykorzystywali ją jako warsztat samochodowy oraz magazyny zrabowanego mienia żydowskiego.

Po II wojnie żydowska społeczność odzyskała świątynię, ale w 1966 r. władze zamknęły synagogę, wskazując na zły stan techniczny obiektu. W maju 1996 r. rozpoczęto remont synagogi, który trwał do 2010 r. Olbrzymi wkład organizacyjny w ten proces miała Fundacja Bente Kahan. Dzisiaj w synagodze odbywają się uroczystości religijne, koncerty, przedstawienia i spotkania (mat. FBK).

Cmentarz żydowski, ul. Lotnicza

Pierwsze pogrzeby na 12-hektarowej nekropolii odbyły się w 1902 r.. Naprzeciwko wejścia u szczytu kwatery wojskowej  stoi pomnik poświęcony żołnierzom pochodzenia żydowskiego poległym w czasie I wojny, zaprojektował go Paul Ehrlich. 

Przy ul. Lotniczej znajdują się grobowce bankierów, kupców (m.in. rodziny Baraschów), profesorów uniwersyteckich (m.in. matematyka Ernsta Steinitza, filozofa Jacoba Freudenthala), lekarzy. Pochowanych jest tu w sumie około 12 tysięcy osób. To jedyny czynny cmentarz żydowski na Dolnym Śląsku.

Cmentarz żydowski przy ul. Ślężnej

Trzyhektarową działkę pod nowy cmentarz wrocławska gmina żydowska kupiła w 1854 r., potem nekropolia była jeszcze kilkakrotnie powiększana. Pierwszy pochówek odbył się w 1856 r., ostatni pogrzeb był w 1942 r. Kaplicę i budynek zarządu zaprojektowali Richard i Paul Ehrlichowie. Znajdują się tu groby wielu wrocławskich znakomitości, lekarzy, naukowców, działaczy społecznych, artystów.

Domy Towarowy Wertheim

Dom Towarowy Wertheima (dzisiaj Renoma) został wybudowany w 1930 r. przez rodzinną firmę Wertheimów według projektu Hermanna Dernburga.  Siedmiokondygnacyjny gmach miał ponad 33 tys. m. kw. i był największym domem towarowym we Wrocławiu.

Dom Towarowy Braci Barasch

Dom Towarowy Braci Barasch (dzisiaj DH Feniks). Secesyjny budynek w Rynku powstał w 1904 r., autorem projektu był Georg Schneider. Przez kilka dekad był największym i najbardziej ekskluzywnym domem handlowym Wrocławia. Wrocławski pięciokondygnacyjny gmach miał ponad osiem tysięcy metrów powierzchni i zachwycał wystrojem. Jednak największe wrażenie robił olbrzymi globus na krawędzi dachu, który usunięto podczas remontu na przełomie lat 20. i 30.

Park Południowy, Krzyki

W drugiej połowie XIX blisko 30 hektarów przekazał mieszkańcom Wrocławia Julius Schottländer, kupiec i właściciel ziemski pochodzenia żydowskiego. Między dzisiejszymi ulicami Sudecką i Powstańców Śląskich urządzono ogólnodostępny park krajobrazowy, z wieżą (nie zachowała się), stawem, tarasem widokowym.Schottländer zmarł w 1911 r., został pochowany na cmentarzu przy ul. Ślężnej.